گروه جامعه/

در بعضی جوامع مانند ایران، معمولا مردها به عنوان نان‌آور خانواده شناخته می‌شود و زنان به کار خانه‌داری مشغول هستند. اما تغییر در سبک زندگی و نگرش افراد در سال‌های اخیر این معادله را برهم زده است. بخشی از این تغییر، به خواست و انتخاب خود افراد تحت‌تأثیر افزایش آگاهی و گسترش رسانه‌های جمعی صورت گرفته است؛ مانند ورود دختران به دانشگاه و بازار کار، و بخش دیگر نیز به اجبار نیازهای زمان و مادی، مدرن و صنعتی‌شدن زندگی روزمره در همه جای جهان؛ مانند احتیاج بسیاری از خانواده‌ها به اشتغال زنان برای گذران اقتصادی. با وجود همه این تغییرات، در صورتی‌که به هر دلیلی، زنی سرپرست خانوار باشد، اتفاقی غیرمترقبه و ناگهانی روی داده است؛ گرچه در این حالت نیز هستند زنانی که با داشتن مهارت‌ها و تخصص لازم برای امرار معاش، خودشان سرپرست بودن برای خویش یا فرزندانش را انتخاب کرده‌اند و با آن کنار می‌آیند، اما روی سخن این گزارش بیشتر متمرکز بر آن دسته از زنان است که به صورت ناگهانی، از سر اجبار و بدون آگاهی قبلی تبدیل به زن سرپرست خانوار شده‌اند. بر این اساس زنان سرپرست خانوار زنانی هستند که بدون حضور منظم یا حمایت یک مرد بزرگسال، سرپرستی خانواده را به عهده دارند و سرپرست خانواده به کسی اطلاق می‌شود که مسئولیت اداره اقتصادی خانواده را به دوش دارد وتصمیم‌گیری‌های عمده و حیاتی بر عهده اوست. همچنین انواع دلایلی که باعث می‌شود زنان تبدیل به سرپرست خانوار شوند، شامل موارد طلاق، فوت همسر، نانی که همسران آنها از کار افتاده یا بیکار شده‌اند، زنانی که همسران معتاد یا بزه‌کار دارند و یا همسرانشان به دلایل مختلف در زندان هستند،  زنانی که همسران آنها جهت یافتن شغل یا به هر دلیل دیگری مهاجرت کرده و اینک عهده‌دار مسئولیت زندگی هستند.

دولت‌هاي گذشته، وعده‌هاي زيادي در خصوص زنان سرپرست خانوار و رسيدگي به وضعيت آنها داده‌اند از جمله پرداخت حق اولاد و عائله‌مندي به تمام زنان شاغل سرپرست خانوار توسط دولت، اعطاي وام 10ميليوني به زنان سرپرست خانوار، کاهش ساعت کار اين زنان، تامين امنيت شغلي و ديگر وعده‌هاي ناتمام، طرح‌هايي هستند که دولت‌ها در سخن مطرح کردند اما در عمل از پس انجام آن بر نيامده و دست آخر نيز لايحه حمايت از زنان سرپرست خانوار که در دولت دهم مطرح شده بود، به نتيجه نرسيد.

رشد دو برابری زنان سرپرست خانوار

بر اساس سرشماری‌های انجام شده دو میلیون و 500 هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که در حال حاضر تنها 18 درصد از آنها شاغل و 82 درصد از آنها بیکار هستند. رئیس مرکز آمار با بیان اینکه آمارهای گرفته شده از تعداد زنان سرپرست خانوار بر اساس سه گروه سنی کمتر از 35 تا 64 سال و بالای 65 سال است، تصریح کرد: آمارها حاکی از آن است که بیشتر زنان میانسال سرپرست خانوار هستند.

متوسط درآمد 9 میلیون و 900 هزار تومان

متوسط درآمد زنان سرپرست خانوار در سال، 9 میلیون و 900 هزار تومان اعلام شده است و بر اساس تحقیقات و سرشماری‌های انجام شده بیش از 50 درصد زنان سرپرست خانوار در دهک‌های یک، دو و سه قرار دارند که این آمار بسیار نگران کننده است، چراکه 81 زنان سرپرست خانوار دهک اول بی سواد بوده و جمعیت خانواده آنها بالا و میزان درآمدشان پایین است.

رشد شغل‌های کاذب

بیکاری زنان سرپرست خانواد باعث رشد شغل‌های کاذبی می‌شود که دولت باید با اقدامات حمایتی مانع از گسترش اشتغال کاذب در بین زنان سرپرست خانوار شود. تعداد زیاد دستفروش‌ها و زنان مسافرکش که این روزها در کشور رو به افزایش است نشان دهنده این وضعیت است که این موضوع علاوه بر معضلات برای این قشر آسیب‌پذیر شایسته یک خانواده ایرانی نیست. با توجه به این مموضوع مهم که زنان سرپرست خانوار مادرانی هستند که باید برای تربیت فرزندان خود وقت کافی داشته باشند، زنانی که بیشتر دغدغه آنها معطوف به تأمین معیشت اعضای خانواده می‌شود ناخودآگاه ممکن است از تربیت فرزندان خود غافل شوند و این موضوع عواقب نگران‌کنندهای مانند گرایش جوانان به اعتیاد را به دنبال خواهد داشت.

بی‌اعتنایی دولت دهم

در دولت‌های نهم و دهم مباحثی در خصوص توانمندسازی و حمایت از زنان سرپرست خانوار انجام شد که محوریت کارهای انجام شده بر توانمندسازی زنان سرپرست خانوار بود تا خود را به عنوان باری بر دوش جامعه و کشور ندانند و خودشان بتوانند از امکانات موجود بهره‌برداری‌های لازم را انجام دهند. این در حالی است که سرانجام لایحه حمایت از زنان سرپرست خانوار که در دولت دهم تدوین شده بود مشخص نیست. یکی از مواردی که در آن لایحه مطرح شد بحث اولویت استخدامی زنان سرپرست خانوار است و موضوع تبدیل وضعیت قراردادهای آنها از حالت قراردادی و شرکتی به استخدامی است و یکی دیگر از بندهای پیشنهاد شده در این لایحه این بود که فرزندان زنان سرپرست خانوار در اولویت استخدام قرار بگیرند و همچنین تا درصدی معین از معافیت بیمه‌ای برخوردار شوند و همچنین درصد مالیات بر حقوق آنها کم شود اما معلوم نیست این لایحه در چه مراحلی متوقف شدند؟

مهم‌ترین اولویت دولت تدبیر و امید

در جدیدترین خبرها رسیده حاکی از آن است که دولت تدبیر و امید در حال انجام پروژه‌هایی برای حل بیکاری زنان سرپرست خانوار بوده، در این باره معاون ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده با اشاره به تهیه اطلس جامع زنان کشور گفت: از تمامی استان‌های کشور، گزارشی با محوریت زنان و خانواه تقدیم ریاست جمهوری شده که سیاست‌های مناسبی نیز در این زمینه اتخاذ شده است. مولاوردی در سفرهای کاروان دولت تدبیر و امید با هدف آشنایی مسئولان دولتی با دیدگاه‌های استانی در همه زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و غیره را عنوان کرد و افزود: آذربایجان شرقی، زنان توانمند و فعالی در همه حوزه‌ها همچون دکتر سودابه داوران دارد که به عنوان یک شیر زن آذربایجانی توانست، گوشه‌ای از توانمندی‌های زنان این خطه را به جهانیان نشان دهد. وی با اشاره به اتمام زمان اجرایی برنامه پنجم توسعه عنوان کرد: آسیب‌شناسی وضعیت زنان و خانواده یکی از مهمترین اولویت‌های دولت تدبیر و امید است که با توجه به این مهم، سند برنامه ششم توسعه نیز تدوین خواهد شد. توجه به ایجاد اشتغال پایدار برای زنان و ریشه کردن کردن اعتیاد در این حوزه را خواستار شد و افزود: متاسفانه در حال حاضر 82 درصد زنان سرپرست خانوار در کشور، بیکار هستند. مولاوردی حل مشکلات مرتبط با حوزه خانواده و بانوان را نیازمند عزم ملی دانست و افزود: کارگروهی جدید با عنوان توسعه روستایی و عشایر در تمامی استان‌ها تشکیل شده است که در جهت حمایت بیش از پیش از زنان در محیط‌های روستایی و عشایر و انتقال مشکلات آنان در جلسات استانی، با عضویت مدیر کل بانوان و امور خانواده استانداری‌ها در این کارگروه موافقت شده است. وی افزود: بانوان شاغل، در حقیقت فشارهای مضاعفی را در زندگی روزمره خود متحمل می شوند؛ چرا که پس از اتمام کار اداری خود باید به امور منزل و وظایف ذاتی خود در ارتباط با کودکان و همسران شان نیز بپردازند. مولاوردی درصد مشارکت و حضور زنان در پست‌های مدیریتی و سیاستی کشور را زیر سه درصد عنوان کرد و گفت: باید با اتخاذ تصمیمات مناسب در زمینه حل مشکلات مرتبط با کانون خانواده و بانوان، سیاست‌های عملی مناسبی در جهت حمایت از این قشر صورت گیرد. کاهش ساعات اداری زنان شاغل، افزایش زمان مرخصی زایمان برای بانوان و بیمه زنان خانه دار از دیگر موضوعات مهم جلسه بود که توسط مولاوردی مطرح شد. امیدواریم دولتی که با شعار تدبیر و امید و با رأی چشمگیر زنان جامعه بر سر کار آمده است اقداماتی را در دستور کار خود قرار دهد تا به زودی شاهد کمرنگ شدن مشکلات این قشر آسیب‌پذیر جامعه باشیم و با این اقدام از آسیب‌هایی که میتواند به دنبال این موضوع ایجاد شود جلوگیری کنیم.