طوبی زواره

آقای شاپور ترابی گودرزی از استادان و هنرمندان پیشکسوت هنر معرق در سال 1310 به دنیا آمد. وي از سن 12سالگی به هنرستان کمال‌الملک رفته و پس از فارغ‌التحصیلی به تدریس در دبیرستان‌های خوارزمی، هدف و دانشگاه الزهرا و هنرستان کمال‌الملک مشغول شد و همزمان در وزارت فرهنگ‌و‌هنر وقت مسئولیت امور كارگاه‌های هنری را تا زمان بازنشستگی به عهده داشت. آثار بسياري از وي در موزه‌هاي معتبر كشورهاي اروپايي به نمايش درآمده است. در چند نوبت نيز از طرف وزراي فرهنگ‌و‌ارشاد اسلامي مورد تشويق قرار گرفته و لوح تقدير دريافت كرد. وي سالهاست در زمينه تدریس و معرفی هنر معرق به فعاليت خود ادامه مي‌دهد. گفت‌وگوي كوتاهي را با ايشان انجام داده‌ايم كه در ادامه مي‌خوانيد.

چگونه شد به اين هنر علاقمند شديد؟

در موزه هنرهاي ملي كارها را ديدم، همچنين كتيبه‌ها را ديدم و عاشق اين كار شدم. وقتي عاشق هنري باشي تكامل پيدا مي‌كني.

آيا خانواده شما با هنر شما موافق بودند؟

خير، زياد موافق نبودند و رغبت نشان نمي‌دانند به طوري كه وقتي براي اولين بار براي استاد صبا ويلون ساختم با مخالفت بسيار شديد خانواده‌ام روبه‌رو شدم. آن زمان‌ها مردم مثل امروز آگاه نبودند چون نه نمايشگاهي وجود داشت و نه اطلاع‌رساني درستي صورت مي‌گرفت.

شما در كدام مدرسه درس خوانده‌ايد؟

مدرسه كمال‌الملك درس خوانده‌ام اما با مدرسه غريب بودم. از مسئولين مدرسه خواهش كردم با خانواده‌ام تماس بگيرند، با آن‌ها تماس گرفته و پدرم را متقاعد كردند كه من به مدرسه ديگري بروم براي آموزش اين هنر.

از چه سنی می‌توان معرق را شروع کرد؟

از سن ده دوازده سالگی. به قول معروف «زگهواره تا گور دانش بجوی» من از 12سالگی شروع کردم تا حال که به لطف خدا 81 سال دارم و هنوز تا آنجا كه مي‌توانم با افتخار به مردم سرزمينم خدمت مي‌كنم.

اولين استادان خود ر ا به خاطر مي‌آوريد؟

بله، مگر مي‌شود نخستين استادان را فراموش كرد؛ مرحوم بهادري و مرحوم علي امامي.

آيا استفاده مادي از كار خود برده‌ايد؟

خير، اكثراً براي موزه‌ها كار كردم و كارهاي من در موزه هستند.

هنر معرق‌کاری از چه زمانی آغاز شده و آیا این هنر بومی ایرانی محسوب می‌شود؟

معرق یک هنر ایرانی است که از ایران به چین رفته و پس از یک دوره فطرت دوباره به ایران بازگشته است. در حفاری شهر سوخته (زابل) شانه‌اي معرق‌کاری شده و حتی يك چشم مصنوعی به دست آمده است كه قدمت تاریخ این هنر در ایران را به 6هزار سال پیش مي‌برد. البته دوره مجدد از زمان سلجوقیان شروع شده و در زمان صفویه به اوج خود رسیده است. مسجد شیخ لطف‌اله اصفهان یا آثار باستانی که از زمان صفویه به جا مانده‌اند همه حاکی از هنر معرق روی کاشی است.

چرا امروزه هنر معرق در حاشیه قرار گرفته و چندان اقبال عمومی ندارد؟

اتفاقاً استقبال می‌شود و در حاشیه قرار نگرفته؛ امروزه علاقمندان به این هنر در شیراز، اصفهان و تهران روز‌به‌روز زیادتر می‌شوند و من خیلی خوشحالم که جوان‌ها هم به این هنر روی خوش نشان داده و افراد بسیار موفقی در این رشته داریم.

آیا می‌شود گفت هنر معرق ترکیبی از هنر و تکنیک است؟

بله صددرصد هنر معرق دورنمای عمیقی دارد كه استادان بزرگی مثل مرحوم بهادری در این راه زحمت زیادی کشیده‌اند.

آیا تا کنون نمایشگاهی برگزار کرده‌اید؟

بله بنده در نقاط مختلف دنیا و ایران نمایشگاه برگزار کرده‌ام. از جمله در سال‌های 1338 و1340 که ایران در نمایشگاه بروکسل مدال افتخار گرفت. در نمایشگاه‌های نروژ، سوئد و هلند نيز شرکت کرده‌ام و همین طور بارها مورد تشویق شخصیت‌های سیاسی دنیا که از ایران بازدید می‌کردند مثل دوگل از فرانسه، اولاف پنجم از نروژ، بودوسن پادشاه بلژیک و ملکه هلند قرار گرفته‌ام.

آثار شما الان کجا هستند؟

اکثر کارهای من در موزه هنرهای ملی، کاخ موزه مرمر، کاخ موزه سعدآباد و کاخ‌های ریاست جمهوری فرانسه، ایتالیا، آمریکا، بلژیک و چند کشور دیگر قرار دارند.

در كدام كشورها هنر معرق به طور جدي دنبال مي‌شود؟

چين، هندوستان، تايلند، اندونزي و كشورهاي خاورميانه.

هنر معرق را مي‌شود به عنوان يك هنر سنتي با هنر مدرن امروز تلفيق كرد؟

با اين كه معرق يك هنر بومي است مي‌شود اين هنر را گسترش داد و در بخش‌هايي مثل كوبسيم، تابلوهاي نقاشي رئال، منظره‌هاي طبيعي و نقاشي‌هاي شاهنامه‌اي آن را پياده كرد. به طوري كه شاگردان خود من شاهنامه و رئال را در كلاس كار كرده‌اند.

چه توصیه‌ای به دوستداران این هنر دارید؟

مسلماً وقتی می‌گويید دوستداران معنی در خودش وجود دارد، اما به طور کلی باید گفت هنرهای ملی را حمایت کنند توجه به ریشه فرهنگی خود داشته باشند و از آثار ملی کشور بازدید کنند و بدانند که پاسدار هنر و فرهنگ هستند و ان‌شاءا... که چنین است.