گروه انديشه- دكتر ايمان هنرپور: بدون شك هزاره سوم، هزاره تغيير و تحولات شگفت‌انگيز در زندگي بشر خواهد بود. با تغييراتي كه امروزه در فناوري اطلاعات و دنياي مجازي انجام مي‌پذيرد ديري نمي‌پايد كه ما با موجوداتي بسيار شبيه به خودمان اما نه از جنس خودمان به تعامل اجتماعي خواهيم پرداخت. زماني كه كارل تورين اولين ماشين خود را ساخت و نام هوشمند بر آن نهاد تا امروز چيزي بيش از يك قرن نمي‌گذرد اما امروزه مي‌بينيم كه در اين شاخه تحولات شگفت‌انگيزي رخ داده است. امروزه سرعت عملكرد ماشين‌ها و محاسبه آنها با ذهن بشر برابري مي‌كند. ابركامپيوترها تمامي‌ محاسبات بشر را بدون نياز به حتي اطلاعات داده شده،‌ انجام مي‌دهند. ديري نخواهد پاييد كه به دانشي دست خواهيم يافت كه رايانه‌ها داراي ابرآگاهي يا فراشناخت خواهند شد. اين پروژه مخالفان زيادي دارد. بسياري از آنها تحت تأثير فيلم‌هاي علمي- تخيلي قرار دارند. مانند «نابودگر» يا «جنگ ستارگان» كه در آن نوع انسان براي بقا بايد با ماشين‌هاي غول‌آسا به نبرد بپردازد. اما آيا واقعاً چنين آينده‌اي در انتظار ماست؟ با سمت و سويي كه دانش ربوتيك امروز مي‌پيمايد به نظر نمي‌رسد كه ترس از ربات‌ها آن چنان واقعي باشد كه به نظر مي‌رسد. يعني امروزه ربوت‌ها نه در جهت حذف بشر بلكه در جهت راه ساختن شيوه زندگي او دست به كار شده‌اند. با استفاده از فناوري‌هاي جديد مي‌توان انواع ديگري از دموكراسي، رفاه و ارتباطات را فراهم ساخت كه در گذشته حتي نمي‌توانستيم آنها را در روياهاي خود جستجو كنيم. امروز وقتي به راحتي مي‌توان با استفاده از يك ربوت از چند هزار كيلومتر آن طرف تر يك عمل جراحي را كنترل كرد و به انجام رساند چه جايي براي ترس باقي مي‌ماند؟‌ ريشه اين ترس بيشتر ناشي از نوعي جهل و كم‌داني نسبت به توانايي‌هاي دانش‌هاي ربوتيك است. اگر بدانيم كه امروزه ديگر هم و غم دانشمندان ساخت ربوت‌هاي انسان‌نما نيست. شايد تعجب كنيد زيرا هاليوود براي ما اين تصور را به وجود آورده است كه تنها نوع ربات مي‌تواند ربات‌هاي انسان‌نما يا (هومانكلوس) باشد. در حالي كه چنين تصوري هيچ پايه و اساس علمي‌ ندارد. امروزه عمده ربات‌ها در نگهداري مواد آلاينده هسته‌اي كنترل، جنگ‌افزارهاي بسيار پيشرفته، پزشكي از راه دور و كمك و ساخت دستگاه‌هاي كمك به معلولان استفاده مي‌شود. زماني كه انسان احساس مي‌كند كه در روند حيات براي او رقيبي پيدا مي‌شود سعي در ساختن كابوس‌هايي درباره آن مي‌كند. چرا بايد تصور كرد كه ربات‌ها رقيبي براي نوع بشر خواهند بود و روزي ما را از صحنه حيات حذف خواهند كرد؟ با توجه به سمت و سوي دانش رباتيك مي‌توان پيش‌بيني كرد كه چنين چيزي بسيار دور از ذهن است. ربات‌ها قرار نيست به جاي ما توليدمثل كنند يا به جاي ما غذا بخورند بلكه هدف از ساختن آنها غلبه بر محدوديت‌هاي فيزيكي و ذهني انسان است. با يك مثال ساده مي‌توان حقيقت موضوع را درك كرد. اگر ماشين حساب اختراع نشده بود چگونه مي‌توانستيم محاسباتي به اين پيچيدگي را انجام دهيم. اما آيا مي‌توان گفت ماشين حساب رقيبي براي ذهن بشر است؟ شايد اينها را شنيده باشيد كه ماشين حساب ما را كم هوش‌تر مي‌سازد. ولي آيا واقعاً هوش محاسباتي فقط به معني جمع و ضرب كردن ذهني است؟‌ كساني كه اين گونه خرده‌گيري به مسئله به اين كوچكي مي‌كنند، از ظرفيت‌هاي شگفت‌انگيز ذهن ما آگاه نيستند. ما با واگذار كردن كارهاي وقت‌گير و بعضاً بيهوده مي‌توانيم زمينه‌اي بسيار عالي براي پرواز ذهن خود به آسمان خلاقيت ايجاد كنيم. امروزه داريم كم كم به آرزوي افلاطون نزديك مي‌شويم. افلاطون مي‌گويد آرزوي هر فيلسوف مردن است تا روح و ذهنش بتواند از شر محدوديت‌هاي بدن راحت شود و حقيقت جاويدان را شهود كند. با استفاده از فضاي مجازي و دانش رباتيك به اين آرزو دست خواهيم يافت. مي‌توان زمزمه‌هاي اين دنياي جديد را در استقبال مردم در سراسر جهان از فيلم «آواتار» ديد. جايي كه يك فرد معلول مي‌تواند با استفاده از اين دانش دنياهاي جديدي را براي خود بيافريند و در آنها ماجراجويي كند. اگر محدوديت‌هاي فيزيكي ما مانع از حضور ما در مكان‌هاي مختلف دنياست با استفاده از ربات‌ها مي‌توان بر اين محدوديت غلبه كرد. حتي اگر اين ربات‌ها قادر به تصميم‌گيري، تفكر و آگاهي باشند باز هم خطري ما را تهديد نخواهد كرد زيرا كه رقابت زيست‌شناختي بين ما و آنها وجود نخواهد داشت. فلسفه وجودي هوش مصنوعي غلبه بر ناتواني و ضعف نوع انسان است. پس چرا بايد اين همه از آن هراس داشته باشيم. تفكر اقتدارگرا علي الاصول از اين مي‌هراسد كه پديده‌هاي نو از كنترل آن خارج شود و همين نوع تفكر در ميان آدميان باعث انزجار از دانش‌هاي نوين است. به زبان ساده‌تر مي‌توانيم در همين كشور خودمان ببينيم كه افراد از ماشين مي‌هراسند يعني نسل قديمي‌تر حاضر به استفاده از كامپيوتر يا رايانه، دستگاه خودپرداز، اينترنت، حتي براي راحتي بيشتر خود نيستند. براي مثال زماني كه به فردي مي‌گوييم چرا به جاي اينكه در صف بانك بايستي از اينترنت براي انتقال پول استفاده نمي‌كني هزاران دليل براي شما مي‌آورد كه هيچ كدام واقعي نيستند تنها دليل واقعي «ماشين‌هراسي است» يعني هراس از استفاده از چيزهاي جديد و دانش‌هاي نوين. همين احساس ساده درباره ربات‌ها به نحو اولي وجود دارد. بياييد فكر كنيم چگونه مي‌توان پدربزرگ و مادربزرگ‌ها را راضي به استفاده از ربوت‌ها مثلا در اعمال جراحي ساخت. مخصوصاً با رواج «عصر جديد» (new age)، اين ماشين‌هراسي به اوج خود رسيد و موجي از ماشين‌ستيزي در سراسر عالم به راه افتاد. مردم سعي كردند حتي با تشكيل كلوني‌هاي زندگي‌هاي بدون هيچ ابزار را تجربه كنند. غافل از اينكه انسان تنها موجود ابزارساز است و همين ساختن ابزار او را موفق به بقاء در طبيعت ساخته است. آينده‌ي هوش مصنوعي و دانش ربوتيك بسته به ميزان خردپذيري و خوش‌بيني درباره آينده‌ي انسان است و كشوري كه بتواند زودتر به دانش تكنولوژيك آن دست يابد، آينده از آن او خواهد بود. زماني كه اولين اسلحه‌ها و ماشين‌ها در غرب ساخته شد در كشور ما اين گونه وسايل را با نگاه ترديد مي‌نگريستند و زماني به فكر استفاده از آنها افتادند كه ديگر دير شده بود و گام‌هاي زيادي از غرب در اين زمينه عقب افتاده بوديم. امروز زمان تغيير است اگر اولويت‌هاي علمي ‌بر پيشرفت اين نوع دانش و زدودن «ماشين‌هراسي» قرار گيرد، مي‌توانيم در آينده ديگر حسرت تصميم‌هاي تأخيري را نخوريم. با برپايي شهرهاي تكنولوژيك و تشويق استفاده از دانش ربوتيك مي‌توان روحيه علمي ‌را به گونه‌اي آماده ساخت كه در آينده‌اي نه چندان دور بتوانيم اقتصادي ربوتيك را تجربه كنيم.