* شيخ علي واشقاني فراهاني

بدون ترديد جمال و كمال آدمي ‌در سير و سلوك مورد نظر اسلام به جايگاهي خواهد رسيد كه نماد آن پاكي جسم و روح از هر گناه و رسيدن به فضائل معنوي است. در واقع انسان موجودي است كه با دو بعد جسم و روح شناخته مي‌شود. در بعد جسمي ‌انسان موجودي است كه بايد با تغذيه سالم به سلامتي دست پيدا كند و بعد ديگر انسان روح خواهد بود كه حيات روح به تغذيه‌هايي چون عقل، ايمان و تقوا (صفات پسنديده) بستگي دارد. لذا آنچه كه انسان را هدايت مي‌كند توجه به فضيلت‌ها و پاكي جسم و روح به طور همزمان است. هر انساني داراي سه نفس مي‌باشد: ‌نفس اماره، نفس لوامه، نفس مطمئنه. اشخاصي رستگار خواهند شد كه از نفس مطمئنه بهره جويند كه سعادت انسان در پرتو پندپذيري از رسالت قرآن و عترت سرچشمه خواهد گرفت. لذا هر انساني براي رسيدن به سعادت بايد از بدي‌ها دوري و به نور و معرفت نزديك شود. حضرت اميرالمومنين(ع) چه زيبا مي‌فرمايد: «خوشبخت و سعادتمند كسي است كه پند پذيرد، شقي و بدبخت آن كسي است كه از تمايلات نفساني خويشتن فريب خورد و به ناپاكي بگرايد.» در قرآن هم نيز عنوان شده است كساني كه خود را مديريت نموده‌اند (خويشتن را اصلاح و تزكيه كند) در ركاب رستگاران قرار گرفته‌اند. اما آن‌ها كه در خواب غفلت فرو رفته‌اند خود نيز محروم از فضائل شده‌اند. لذا بسي جاي تأسف است كه انساني كه يازده ماه مستمراً از نعمات مادي و معنوي استفاده مي‌كند در ماه مبارك رمضان محروم از مهماني خدا و از رحمت و مغفرت الهي باشد. بر اين اساس گفته مي‌شود برترين اعمال در اين ماه مبارزه با گناه و دوري از پليدي‌ها خواهد بود. كسي كه در اين ماه آمرزيده نشود مورد عنايت خداوند قرار نخواهد گرفت. ماه مبارك رمضان ماهي است كه ميزبان خداست و در اين ماه درهاي بهشت گشوده شده است. حال سوال اين است كه چرا انسان بايد در اين ماه عزيز از خداوند غفلت كند؟ خداوند در قرآن يادآور شده است كه يك دم از خدا غافل نباشيد. اگر در اين ماه با نفس مبارزه نشود پس چه فرصتي ديگر براي انسان باقي خواهد بود تا به رستگاري برسد؟ ماه مبارك رمضان مهر خداوند است. ماهي كه انسان را به سعادت و نيكبختي مي‌رساند. براي وجود اين ماه بايد خدا را شكر و سپاس كرد. ماهي كه انسان مي‌تواند با تقوا و پرهيزكاري به نور و سعادت برسد. در ادبيات توحيدي تأكيد شده است آنان كه از مسير حق عدول كنند در حقيقت به خود ظلم و ستم كرده‌اند و هر انساني كه خوبي كند اين خوبي به خود او برمي‌گردد. مسلمانان نبايد فراموش كنند كه عمر كوتاه، وظيفه بسيار و سوال و پرسش پس از مرگ فراوان است پس تا فرصت هست براي رهايي از خواسته‌هاي نفس اماره بايد با تمام جديت تلاش كرد و از فرهنگ نبوت و ولايت درس جاودانگي گرفت. از امام رضا(ع)‌ نقل شده است كه حضرت فرمودند: «مردي از من پرسيد خير دنيا و آخرت (براي انسان) چگونه جمع مي‌گردد؟‌ گفتم: با نفست مخالفت كن و بر خلاف تمايلات او رفتار نما.» تا زماني كه عنوان‌‌هاي دنيايي كه پس از تحصيل آن‌ها در پيشوند و پسوند اسم‌ها در محافل و مجالس از آن‌ها ياد مي‌گردد، رنگ الهي (ايمان و سازندگي) به خود نگيرد، محلي از اعراب نخواهد داشت چرا كه افرادي كه حُب دنيا را دارند اسير خواسته‌هاي نفس اماره‌اند. خواسته‌هاي نفس اماره انسان را به ورطه  سقوط خواهد كشاند. آن‌ها كه در تاريخ درخشيدند و ماندگار شدند هدف از تحصيلات را در اصلاح خود و جامعه و در تمام ابعاد آن به كار بستند. در اين خصوص كميل به امام علي(ع) عرض كرد: مي‌خواهم نفس مرا به من معرفي نماييد. حضرت فرمود: كدام نفس را تعريف كنم؟ او پرسيد: ‌مگر انسان بيش از يك نفس دارد؟ امام فرمود:‌ اي كميل بشر داراي چهار نفس است:‌ اول نفس نباتي كه خاصيتش رشد و نمو است. دوم نفس حيواني كه داراي درك و احساس است. سوم نفس ناطقه نفسي و چهارم نفس ملكوتي الهي كه از همه انفاس چهارگانه مي‌توان بهره‌هاي صحيح برد و به كمال، شرف و فضيلت نائل آمد و اگر نفس حيواني افسارگسيخته بر انفاس ديگر غلبه يابد انسان به سراشيبي جهنم دنيا و آخرت سقوط خواهد كرد. اما انسان مي‌تواند با تزكيه نفس از بدي‌ها رهايي يافته و به تكامل و تعالي برسد. آري بزرگترين جهاد، جهاد با نفس است كه از آن با نام جهاد اكبر ياد شده است. اميدوارم همه مسلمانان جهان بتوانند در اين ماه عزيز جهاد با نفس را ياد بگيرند و خود را از بدي‌ها و زشتي‌ها پالايش و به تعالي و رستگاري دست يابند. 

* امام جماعت مسجد حضرت امام رضا(ع)