سما بابایی /به نظر می‌رسید، یک اتفاقِ ساده باشد، یکی از همان خبرسازی‌ها و حاشیه‌هایی که عده‌ای درست می‌کنند و به آن دامن می‌زنند و بعد به فراموشی سپرده می‌شود؛ ماجرا اما این‌طور نبود؛ بعد از ماه‌ها، ‌فضاسازی‌ها همچنان ادامه پیدا کرده است؛ آنقدر که پای کمیسیونِ فرهنگیِ مجلس هم به ماجرا کشیده شده است. عده‌ای همچنان حاشیه درست می‌کنند؛ شایعه‌های بی‌اساس و می‌گویند :«زنان تک‌خوانی می‌کنند.»  بعد از ادعای تعدادی از سایت‌ها مبنی بر تک‌خوانی خواننده‌‌ی زن - مهدیه محمدخانی- مقابلِ وزیرِ فرهنگ و ارشادِ اسلامی‌که همان‌زمان با تکذیبِ وزارتِ ارشاد روبه‌رو شد؛ این‌بار همین ادعا درباره‌ی یک آلبومِ موسیقی – تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم- و همچنین حضورِ تک‌خوانِ زن – پری ملکی-  در جشنواره‌ی موسیقی تکرار شده است. ادعاهایی که اگرچه با تکذیبِ رسمی‌از طرفِ مسوؤلانِ موسیقی و ارشاد همراه شده؛ اما فعالانِ عرصه‌ی موسیقی را نگران کرده مبادا گسترشِ شایعاتی از این دست، به افزایشِ محدودیت‌ها علیه فعالیت‌های موسیقی‌اشان دامن بزند.

هم نگرانیم و هم معترض

حمیدرضا نوربخش – خواننده و مدیرعاملِ خانه‌ی موسیقی- پیش از این اعتراضش را به محدودیت‌هایی که برایِ زنان نوازنده و همچنین همخوان به وجود آمده، عنوان کرده بود و حالا بارِ دیگر در گفت و گو با سایتِ موسیقیِ ما می‌گوید: «ما نسبت به فضایِ به وجود آمده هم نگرانیم و هم معترض. بخشِ مهمی‌از موسیقیِ ما در دستِ‌ بانوان است و آنها نیمی‌از موسیقی‌دانانِ‌ ما را تشکیل می‌دهند؛ ضمن اینکه آنها می‌توانند در کنسرواتوار، هنرستان و دانشگاه به تحصیل در زمینه‌ی موسیقی بپردازند؛ بنابراین چطور ممکن است به آنها اجازه‌ی تحصیل در موسیقی داده شود و اجازه‌ی کار ندهند؟‌ این یک تناقضِ بزرگ است. ضمن اینکه ما در برخی از رشته‌های موسیقی؛ نوازنده‌هایِ زنِ شاخصی داریم که جایگزینی برایِ آنها وجود ندارد. چطور می‌شود تمامِ آنها را حذف کرد؟» مدیر عامل خانه‌ی موسیقی می‌گوید، فضا دلهره آور است: «یک فضای ناامن و بی‌ثبات و نوعی بی‌اعتمادی و تردید در میانِ اهالی موسیقی به وجود آورده‌اند ، آن هم برایِ مساله‌ای که اصلا وجه قانونی ندارد. به همین خاطر است که ما از وزارتِ‌ ارشاد و شخصِ وزیر و همچنین آقای روحانی به عنوان ریاستِ جمهورِ دولتِ تدبیر و امید می‌خواهیم تا این ماجرا را پیگیری کنند؛ هر چند خوشبختانه وزارتِ‌ ارشاد خیلی زود پایش به ماجرا باز شده و تلاش‌های زیادی انجام داده است؛ اما باید هر چه سریع‌تر جلویِ‌ مسایلی از این دست که برای اهالی موسیقی فضایِ‌ رعب و وحشت و همچنین دلهره ایجاد کرده است؛ گرفته شود. زنانِ‌ موسیقی‌دان ما – از خوانندگان و نوازندگان- خودشان بیش از هر کسِ دیگری قوانین را می‌دانند و در این سال‌ها ثابت کرده‌اند که به قوانین احترام می‌گذارند؛ بنابراین انتشارِ این اخبار می‌تواند نوعی فشار به دولت باشد؛ به هر حال انگیزه‌ی این حرکات از طرف عده‌ای هر چه هست؛ شرعی نیست؛ چون بانویِ موسیقی‌دانی که با رعایتِ تمامِ قوانین به رویِ صحنه می‌رود؛ نمی‌تواند مشکلی شرعی و قانونی داشته باشد.»

علیزاده: همیشه به این موضوع اعتراض کرده‌ام

حسین علیزاده – استاد موسیقی ایرانی – نیز موضوع حذف بانوان از عرصه موسیقی را غیر قابل قبول می‌داند و به موسیقی ما گفت: « من همیشه و  تمامِ این سال‌ها اعتراض کرده‌ام و حالا اصلا فکر می‌کنم شاید موسیقی‌دانان باید به صورتِ جمعی اعتراض کنند، شاید فایده‌ای داشته باشد. نباید در موسیقی تفکیک جنسیتی کرد. علیزاده با اشاره به برابری زنان و مردان در عرصه هنر افزود: «اینکه فکر کنیم هرجایی زنان حضور دارند باید احساس خطر کنیم درست نیست؛ زیرا هنر بدون زن وجود ندارد و در همه مسائل زن و مرد باهم شریک هستند.»

علیرضا قربانی: چطور می‌توانیم زنان را از موسیقی حذف کنیم

علیرضا قربانی - خواننده موسیقی ایرانی - نیز درباره این موضوع به موسیقی ما گفت: «زنانی که موسیقی‌ می‌نوازند یا آواز می‌خوانند،‌ خواهرانِ خود ما هستند. این خانم‌ها در عرصه‌های زندگی کار می‌کنند و در اداره، کارخانه و در صحنه‌های اجتماعی مشارکت صددرصد جدی دارند. اینکه چطور می‌توانیم آن‌ها را از موسیقی حذف کنیم به نظر من یک مقدار برخورنده است و جای تفکر و اعتماد بیشتری دارد.»

پیمان خازنی: اولین و آخرین تنها در مسابقات است که معنا دارد

بهانه‌ی تازه برای شایعه‌سازان، انتشارِ آلبومِ «تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم» با آهنگسازی «پیمان خازنی» است. اثری که مانند ده‌ها اثرِ دیگر در تمامِ این سال‌ها با همخوانی یک خواننده‌ی زن همراه است و «نوشین طافی» آواز قطعات را با همراهی محسن کرامتی به اجرا درآورده است. مراحلِ ساختِ اثر که مبتنی بر موسیقی دستگاهی و با نگاهی ارکسترال است، حدود پنج سال به طول انجامیده ؛ اما بلافاصله بعد از انتشارِ این اثر، اخباری منتشر شد که در آن ادعا می‌شد، خواننده‌ی زن اثر تک‌خوانی کرده است. پیمانِ خازنی، خودش هم از این اخبار متعجب است؛ می‌گوید: «آلبوم دارایِ مجوزِ رسمی‌است و هیچ مشکلِ قانونی‌ درباره‌ی آن وجود ندارد؛‌ اما متاسفانه سایت‌های غیرِ رسمی‌ حاشیه‌هایی را برایِ آن به وجود آوردند که هیچ دلیلِ منطقی‌ برایِ آن وجود ندارد. این اثر نیز مانند ده‌ها اثرِ دیگر با همخوانیِ خواننده‌ی زن، نوشین طافی و همچنین محسنِ کرامتی شکل گرفته است؛ خبر آن نیز از مدت‌ها قبل از انتشار از طریقِ سایت‌های گوناگون منتشر شده بود؛ اما به ناگاه عده‌ای این مساله را بیان کردند که این آلبوم، اولین آلبومی‌است که خواننده‌ای زن آن را به اجرا درآورده است.» خازنی می‌گوید که قوانینی که در زمینه‌ی موسیقی وجود دارد، مشخص است و شرایط در این سال‌ها هیچ تغییری نکرده است و او به عنوانِ موسیقی‌دانی که توانسته 12 اثر را به انتشار درآورد؛ با این قوانین آشناست:« ما می‌دانیم که زنانِ خواننده تنها برای بانوان می‌توانند تک‌خوانی کنند و اگر قرار باشد آلبومی‌به صورتِ عمومی‌منتشر شود؛‌ باید به صورتِ همخوانی باشد. ما برای «تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم» همان راهی را رفتیم که در این سال‌ها تمامِ‌ موزیسین‌ها طی می‌کنند؛ از همان ابتدا مجوزهای آلبوم را از ارشاد دریافت کردیم و طبقِ‌خواسته‌ی آنان اصلاحاتی نیز در کار انجام دادیم تا شوراهای مختلفِ دفترِ موسیقی مجوزهایشان را اعطا کردند.» آهنگسازِ اثر همچنین به این نکته اشاره دارد که :«این اخبار توسطِ وزارت ارشاد – سخنگویِ ارشاد و همچنین معاونِ پارلمانی رییسِ جمهور و همچنین دفترِ موسیقی- تکذیب شده؛ اما همچنان شایعه‌ها ادامه دارد؛ اصلا این واژه که می‌گویند «اولین خواننده‌ی مجوزدار» از پایه اشتباه است. اولین و آخرین تنها در مسابقات است که معنا دارد؛ ضمن اینکه به هر حال در این سال‌ها بانوانِ‌ بسیاری در زمینه‌ی همخوانی فعالیت کرده و آثارِ متعددی را منتشر کرده‌اند. ادامه‌ی این شایعات،‌حساسیت‌هایی را به وجود خواهد آورد که شرایطِ کار را بیش از گذشته دشوار می‌کند.» ماجرا به اندازه‌ای ابعادِ گسترده به خود گرفته که حتی پای «حسین نوش‌آبادی» -سخن‌گوی وزارتِ ارشاد- را نیز به ماجرا باز کرد و او در یکی از گفت‌وگوهای خود وقتی در برابرِ این پرسش قرار گرفت که چرا به آلبومی‌مجوز داده شده که در آن یک زن تک‌خوانی می‌کند، توضیح داد: «وزارت ارشاد مجوزی برای تک‌خوانی بانوان صادر نکرده است. در این آلبوم نیز تک‌خوانی بانوان صحت ندارد؛ چرا که مجوز این آلبوم همخوانی مشترک مرد و زن است که در چارچوب ضوابط و مقررات وزارت ارشاد این مجوز صادر شده است. ما تک‌خوانی به صورت آوازخوانی یک خانم را تأیید نمی‌کنیم و تا به امروز مجوزی در این خصوص صادر نشده است.»شاید بتوان انتشارِ این اخبار را تلاشی دیگر برای زیر سوال بردنِ «علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشادِ اسلامی‌تلقی کرد؛‌ به شکلی که «نصراله پژمان‌فر» از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس هم به این مسأله اشاره کرده که خبر انتشار این آلبوم موسیقی به کمیسیون فرهنگی رسیده و قرار شده این موضوع در کمیسیون مطرح و در چند روز آینده راجع به آن تصمیم‌گیری شود. از آن طرف، اتحادیه انجمن‌های اسلامی‌دانشجویانِ مستقلِ دانشگاه‌های سراسر کشور خطاب به علما و وزارت ارشاد درباره اعطای مجوز به تک‌خوانی زنان نامه‌ای سرگشاده نوشته‌اند و در این میان پاسخ‌های داده شده از طرفِ وزارت ارشاد و دفترِ موسیقی، هیچ‌کدام تأثیری ندارند. ماجرا البته به همین‌جا ختم نشده و اخباری از این دست حتی به جشنواره‌ی موسیقیِ امسال هم کشیده شده است. جشنواره‌ای که هنوز شروع نشده، برایش حاشیه‌سازی و خبری با عنوان «کنسرت تک‌خوانی زن در جشنواره موسیقی فجر»، منتشر کرده‌اند. البته روابط عمومی‌جشنواره فجر، بلافاصله به این مسأله واکنش نشان داد و تصریح کرد که هیچ بانویی در جشنواره موسیقی تک‌خوانی ندارد. در این بیانیه آمده است: «اجرای سرکار خانم پری ملکی با گروه موسیقی «خنیا» است که به صورت همخوانی با آقای فاروغ کسمایی و خانم  نیکی شیرپیشه انجام می‌شود و به‌هیچ عنوان به صورت تک‌خوانی نیست. همچنین خانم پروین بهمنی نیز هم‌اکنون در بستر بیماری به سر می‌برند که امیدواریم تا زمان برگزاری این بزرگداشت سلامت نسبی خودشان را به دست آورند. از سوی دیگر باید اشاره کرد که لالایی‌های مادران سرزمین‌مان همواره جزء رپرتوار ارزشی-بومی‌موسیقی کشورمان محسوب می‌شود که هیچ منعی برای اجرای لالایی‌های مادران و پخش آنها وجود نداشته که برای نمونه می‌توان به پخش «لالایی» حضرت علی‌اصغر (ع) با صدای «صدیقه بحرانی» در تیتراژ سریال «مختارنامه» اشاره کرد. از این رو، با توجه به انتشار بخشی از آن خبر در خصوص اجرای سرکار خانم پروین بهمنی-خواننده موسیقی قشقایی- ضروری است یادآوری شود که این اجرا شامل «لالایی»خوانی مادران قشقایی می‌شود.»

پری ملکی: از ماست که برماست

پری ملکی – خواننده و سرپرستِ گروهِ موسیقی خنیا- که در این سال‌ها، برنامه‌های متعددی را به صورتِ تک‌خوانی برای بانوان و همچنین همخوانی در اجراهای عمومی‌داشته است؛ از اتفاقاتِ‌ اخیر دلگیر است؛ اما  در عینِ‌حال ماجرا را از منظری دیگر مورد بررسی قرار می‌دهد. او می‌گوید:«در کشورِ ما یک سری قوانین و چراغ قرمزها وجود دارد که همه‌ی کسانی که در زمینه‌ی موسیقی فعال هستند؛ آنها را می‌شناسند و باید به آن احترام بگذارند. شاید خودِ اهالیِ موسیقی باید به گونه‌ای رفتار کنند که کوچک‌ترین خدشه‌ای به این قواعد وارد نشود تا حساسیت ایجاد نشود؛ در حالی که متاسفانه تعدادی از خوانندگانِ زن در این سال‌ها به خاطرِ آنکه معروف شوند یا راهِ سی‌ساله را یک‌شبه بروند، کارهایی انجام می‌دهند که به نوعی خلافِ خطِ قرمزهاست و همین باعث می‌شود تا فشار روی فعالانِ‌ زن بیش از گذشته شود.» اشاره‌ی خانمِ‌ ملکی به ویدیوهایی است که در این مدت از تعدادی از خوانندگانِ زن در برخی شبکه‌های ماهواره‌ای پخش شده است. او می‌گوید:«مگر من نمی‌توانستم در این سال‌ها تک‌خوانی کنم و آن را رویِ سایت‌ها بگذارم؟ اما زمانی که می‌دانم با این کار زحماتِ تعدادِ زیادی را به هدر خواهم داد و مشکلاتی را برای آنها به وجود خواهم آورد، این کار را انجام نمی‌دهم. اتفاقاتی از این دست شاید برای یک فرد مفید باشد؛ اما بدونِ شک حساسیت‌ها را برایِ دیگران بیشتر خواهد کرد؛ مثلا چنین حاشیه‌هایی برایِ من به وجود می‌آید که در تمامِ‌ این سال‌ها تلاش کرده‌ام به قوانین احترام بگذارم. به همین خاطر است که گاهی همان جمله‌ی «از ماست که برماست» نمودِ عینی پیدا می‌کند. این اتفاق‌ها سبب می‌شود تر و خشک با هم بسوزند و چالش‌های جدیدی برایِ زنانِ‌ فعال در این عرصه به وجود آید.»سرپرستِ گروهِ موسیقی خنیا می‌گوید که زنانِ موسیقی‌دان باید قوانین را با تمامِ‌ جزییاتش مراعات کنند و اگر چنین امکانی برایِ آنها وجود ندارد، مانندِ بسیاری دیگر مهاجرت کرده و فعالیت‌هایشان را در خارج از ایران ادامه دهند. به هر روی او در جشنواره‌ی امسال همراه با گروهش، همخوانی و هم‌نوازی خواهد داشت:«هیچ چیزِ عجیب و غریبی در این اجرایِ ما نیست؛ مثلِ همیشه فیلم‌ِ‌ اجرا را به دفترِ جشنواره فرستاده‌ایم و مانند برنامه‌های گذشته اجرا خواهیم داشت. من در این سال‌ها تصمیم گرفتم همخوانی کنم تا شنونده‌های بیشتری داشته باشیم؛ منتقد در برنامه‌هایم باشد و حرکاتی از این دست.»حالا باید منتظر ماند و دید این روند به کجا خواهد رسید؟ آیا از این پس همچنان شاهد محدودتر شدنِ فضا برایِ زنانِ موسیقی‌دان خواهیم بود که در همه‌‌ی این سال‌ها تلاش کرده‌اند طبقِ موازین شرعی و قانونی به فعالیت‌هایشان ادامه دهند؟ این مسأله زمانی ابعادِ گسترده‌تری به خود می‌گیرد که بدانیم در ماه‌های اخیر، محدودیت‌ِ اجرای نوازندگانِ زن نیز بیش از گذشته شده است.

منبع: سایت موسيقي ما