اسماعیل امینی، شاعر و مدرس دانشگاه با اشاره به ادبیات سه دهه اخیر ایران گفت: متاسفانه در روزگاری به ‌سر می‌بریم که چیزهای بی‌محتوا و مبتذل تبلیغ می‌شوند. نمونه‌های بسیاری را می‌توان نام برد که آثار ضعیفی که بازار ندارند با تبلیغات و حمایت‌های مالی و به اصطلاح با دوپینگ سرپا ایستاده‌اند. این مساله هم نویسندگان توانمند را دلسرد می‌کند و هم باعث دلسردی و دلزدگی مخاطبان می‌شود. امینی در گفت‌و‌گو با ایبنا درباره دلایل اقبال شاعران و نویسندگان به دفاع مقدس عنوان کرد: دفاع مقدس آیینه‌ای است که همه چیز را چند برابر نشان می‌دهد. همین مساله فرصت مغتنمی‌است؛ چون اهل ادبیات می‌خواهند از درون آدم‌ها بنویسند. وی افزود: پس دفاع مقدس و فضای حاصل از آن فرصت مناسبی است برای آن که بخواهد کار ادبی انجام دهد. هنرمند واکنش انسان را نسبت به یک حادثه بیرونی ترسیم می‌کند. این منتقد ادبی با اشاره به دستاوردهای متعدد دفاع مقدس و تبعات مثبت و منفی جنگ هشت ساله گفت: هر حادثه‌ای وقایع مثبت و منفی با خود دارد. دفاع مقدس هم از این قاعده مستثنی نیست. امینی اضافه کرد: دفاع مقدس پر است از خاطرات و اتفاقات شیرین و تلخ؛ عده‌ای خانه‌هایشان ویران شد و آواره شدند. سرمایه‌های بسیاری به هدر رفته است و پلیدی‌هایی داشته که نمی‌توان منکر آنها شد؛ مانند احتکار مواد ضروری زندگی از سوی برخی سودجویان. اما از سوی دیگر دستاورهای متعدد معنوی هم داشته است. تاریخ هشت ساله دفاع مقدس پر است از قهرمانی‌ها و دلاوری‌ها و فرهنگ جدیدی که به کشور اضافه شده است و همه اینها در کنار هم دفاع مقدس ما را می‌سازد. این منتقد ادبی اضافه کرد: همان طور که اشاره کردم، نویسنده یا شاعر واکنش‌های انسان را نسبت به یک حادثه بیرونی می‌نویسند. ما در دفاع مقدس با هشت سال تجلی پاکی‌ها، قهرمانی‌ها، ترس‌ها، حماقت‌ها، هوشمندی‌ها و... رو به روییم؛ یعنی گنجینه‌ای از معنا برای ادبیات، آن هم در دوره‌ای که معنا مفقود شده است. امینی با بیان این‌که تاکید نویسندگان در آن دوران بیشتر بر تکنیک بوده تا محتوا، افزود: در این دوره داستانی را به یاد دارم که درباره دو فنجان است؛ داستانی که به لحاظ تکنیکی بسیار قوی است، اما هیچ حرف و معنایی ندارد.

 تجربیات جدید از ویژگی‌های ادبیات دفاع مقدس است

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا ادبیات دفاع مقدس آن قدر از نوآوری بهره برده است که بتوان در سال‌های بعد از گونه‌ای به نام قالب گونه دفاع مقدس نام برد یا نه، گفت: این مفهوم جدید باعث شکل‌گیری قالب‌های جدید شده و اتفاقات مختلف را پدید آورده است. وی تاکید کرد: در حال حاضر در آثار شاعران و نویسندگان جوان‌تر، تجربه‌های جدیدی را می‌بینیم که وارد ادبیات شده است. نویسنده کتاب «لبخند غیر مجاز» اضافه کرد: بسیاری از این تغییرات را در حوزه وزن می‌بینیم و ایجاد وزن‌های جدید. نمونه‌ای از آن را می‌توان در آثار علی معلم مشاهده کرد که به نوعی بنیانگذار این شیوه بوده است. وی افزود: در این دوره دوبیتی و رباعی‌هایی نیز به شیوه جدید رایج شد که به مسائل زندگی و روزمره می‌پردازد. باید تاکید کنم که دوبیتی پیش از این قالبی بود برای بیان مسائل عاشقانه یا فلسفی، اما اکنون شکل دیگری یافته است.

امینی با اشاره به تغییرات گسترده در قالب نیمایی نیز

نویسنده یا شاعر واکنش‌های انسان را نسبت به یک حادثه بیرونی می‌نویسند. ما در دفاع مقدس با هشت سال تجلی پاکی‍‌ها، قهرمانی‌ها، ترس‌ها، حماقت‌ها، هوشمندی‌ها و... رو به روییم؛ یعنی گنجینه‌ای از معنا برای ادبیات؛ آن هم در دوره‌ای که معنا مفقود شده است. گفت: در این زمینه هم شاهد ابتکارات بی نظیری بوده‌ایم. اگرچه این همه ابتکارات صرفا به دلیل دفاع مقدس نیست و میزانی از آن نیز در امتداد تجربه‌های جدید است. وی با اشاره به شعرهای شاعرانی چون بهزاد زرین‌پور گفت: برخی شاعران هم در مناطق جنگی بوده‌اند و جنگ را درک کرده‌اند، آنها با این تجربه و برخی ابداعات نگاهی جدید از جنگ ترسیم کرده‌اند.

لزوم بازتعریف «حمایت»

این منتقد ادبی در ادامه صحبت‌های خود به مقوله ادبیات سفارشی و آسیب‌های آن اشاره کرد و گفت: من با نفس حمایت نه تنها مخالف نیستم بلکه کاملا موافق حمایتم، اما باید تعریفمان را از حمایت درست کنیم. وی اضافه کرد: وقتی صحبت از حمایت می‌شود منظور من در وهله اول این است که افرادی در راس امور فرهنگی و تصمیم گیری قرار گیرند که کار ادبی را می‌شناسند اما متاسفانه معمولا مدیران فرهنگی ما با این ضعف بزرگ رو به رو هستند. امینی با بیان این مطلب که حمایت باید بعد از انتشار اثر باشد، افزود: حمایت درست پس از انتشار صورت می‌گیرد، نه سفارش برای نگارش اثری با موضوع خاص. این استاد دانشگاه اضافه کرد: باید از آثار ارزشمند پس از انتشارشان حمایت شود، باید اثر او تبلیغ شود. مگر هنرمند بیشتر از این چه می‌خواهد؟ این نویسنده با انتقاد از حمایتی که از آثار ضعیف به‌ویژه در حوزه دفاع مقدس می‌شود، ادامه داد: متاسفانه در روزگاری هستیم که چیزهای بی‌محتوا و مبتذل تبلیغ می‌شوند. نمونه‌های بسیاری را می‌توان نام برد که آثار ضعیفی که بازار ندارند با تبلیغات و حمایت‌های مالی و به اصطلاح با دوپینگ سرپا ایستاده‌اند. این مساله هم نویسندگان توانمند را دلسرد می‌کند و هم باعث دلسردی و زدگی مخاطبان می‌شود. امینی با بیان این مطلب که امروز یکی از آفت‌های ما در حوزه‌های ادبی و فرهنگی چهره سازی است، افزود: تبلیغات به بدترین و نازل ترین شیوه و از سوی کسانی که اصلا آثار فرهنگی را نمی‌شناسند از یکسو و چهره سازی از سوی دیگر مشکلاتی را ایجاد کرده که به فرهنگ ما ضربه زده است. ما نیاز به تبلیغ درست در همه حوزه‌های تفکر، اندیشه، علم، دین و ادبیات داریم.

آثار خوب نیاز به دیده شدن دارند

 امینی در ادامه در پاسخ به این سوال که انقلاب می‌توانست موضوع داستان‌ها و شعرهای بسیاری باشد اما به دلیل وقوع جنگ و تاثیر این حوزه بر فرهنگ و ادب، ادبیات انقلاب تاحدودی مغفول ماند، حال برای تقویت ادبیات این حوزه چه باید کرد، گفت: به نظر من بهترین کار این است که هیچ کدام از مسئولان در این زمینه دخالت نکنند، چون انقلاب متعلق به خود مردم است و مردم با انقلاب زندگی می‌کنند. وی اضافه کرد: انقلاب یک حادثه عظیم بود و ما بهای سنگینی برای تحقق آن پرداختیم؛ بهترین جوان‌هامان را دادیم، سال‌ها تحریم و جنگ را تحمل کردیم و مردم لحظه لحظه اینها را درک کرده‌اند. پس ادبیات انقلاب متعلق به مردم است و نه چیزی که از سوی مسئولان قرار باشد اضافه شود. نویسنده کتاب «نشر اکاذیب» با تاکید بر این مطلب که ادبیات انقلاب نیاز به دیده شدن دارد، گفت: ما در حوزه انقلاب نیز آثار بسیار خوبی داریم که کمتر دیده شده است. به همین دلیل معتقدم ادبیات انقلاب نیاز به حمایت ندارد، بلکه نیاز به دیدن دارد.