مهرداد ناظری / عده‌ای می‌پرسند آیا عشق یک توهم یا هذیان به حساب نمی‌آید یا این که اساسا باید عشق را در زمره‌ی یک خیال‌پردازی رویاگونه دانست؟ در این مورد نظریات متفاوتی وجود دارد اما آن چه که حائز اهمیت است این است که عشق از جنس توهم یا هذیان نیست. توهم به این معناست که فرد چیزی را می‌بیند یا می‌شنود که در عالم واقع وجود ندارد مثلا ممکن است ما یک اتومبیل بسیار زیبا و شیک را مشاهده کنیم در حالی که در عالم واقع چنین اتومبیلی وجود ندارد. توهم به لحاظ روانشناسی موضوع بسیار جدی و گاه جزو بیماری‌های خطرناک محسوب می‌شود. گاهی دیده شده فردی به خاطر حس توهم این که همسرش به او خیانت کرده تصمیم به کشتن وی می‌گیرد. در چنین وضعیتی فرد باید در بیمارستان بستری شود. هذیان نیز یکی باور غیرعقلانی و منطقی است. فردی که دچار هذیان می‌شود نیز ممکن است برای دیگران خطرآفرین باشد، مثلا ممکن است مردی احساس کند که همسرش تصمیم به کشتن او گرفته و یا این که در اتوبوس یا مترو شروع به صحبت با فردی غیرواقعی نماید. این نیز جزو بیماری‌های است که روانپزشک می‌تواند آن را درمان کند. گاهی گفته می‌شود این دو بیماری یعنی هذیان و توهم جزو علایم بیماری اسکیزوفرنی است. در چینن حالتی فرد با عالم واقعیت قطع ارتباط می‌کند و حرکات غیرعادی از خود بروز می‌دهد. اما مسأله خیال‌پردازی از جنس دیگری است. دستگاه روانی انسان از دوران کودکی با مفهومی به نام خیال و خیال‌پردازی آشناست. خیال‌پردازی انواع متفاوتی دارد اما نوعی از خیال‌پردازی وجود دارد که در آن فرد ضمن آگاهی به امور دنیای واقعیت، توانایی برقراری ارتباط بین دنیای درون و بیرون را پیدا کرده و می‌تواند منشأ اثر باشد. یکی از ویژگی‌های عشاق قدرت تخیل یا خیال‌پردازی نسبت به یکدیگر است. آنها در روابط عاطفی خود دنیایی را ایجاد می‌کنند که از جنس عشق و امید و لحظات ناب و پرخاطره است. خیالبافی در روابط عاشقانه باعث آزادسازی ذهن و احساس عاشق و معشوق شده و آنها را به یکدیگر پیوند می‌زند. اما اگر یکی از عشاق دچار هذیان‌گویی یا توهم گردد این توهم و هذیان‌گویی می‌تواند آنها را از رابطه عاشقانه منفک ساخته و وارد روابط بیمارگونه کند. بر این اساس است که گاهی مردم می‌گویند ما زوج‌‌هایی را می‌شناسیم که بعد از مدتی که به شدت همدیگر را دوست داشتند دچار نفرت یا کینه  و آسیب‌رسانی به یکدیگر شدند. در روزنامه‌ها می‌خوانیم که معشوقی خودش را کشت. چنین پدیده‌هایی بیانگر رابطه عاشقانه نیست و اتفاقا برعکس نشان می‌دهد که دو فرد چگونه به جای ورود به یک رابطه‌ی مبتنی بر خیال‌پردازی‌های زیبا و رویاگونه وارد روابط هذیانی یا توهمی شده‌اند. عاشق و معشوق نمی‌توانند علائم اسکیزوفرنی از خود بروز دهند. نیاز یک رابطه‌ی عاشقانه، سلامت عقل، ادراک و احساس دو طرف این رابطه است لذا در تحلیل موضوع عشق باید به این تفاوت‌ها توجه کرد.