مهرداد ناظري / يكي از اصولي كه به عشق قداست مي­بخشد، نوع نگاه متفاوت عاشق به معشوق است كه او را الهه زيبايي و مقدس­ترين موجود عالم مي­داند. عشاق وقتي در ورطه عشق گرفتار مي­شوند، به معشوق از زاويه­اي متفاوت نگاه مي­كنند. اما سوال اساسي اين است كه آيا اين قداست، عامل تخريب ذهنيات و ادراك فرد نيست؟ و اساساً آيا تقدس­گرايي موجود در اين رابطه باعث تخريب ذات حقيقت نخواهد شد؟ به نظر مي­رسد كه در اين باره بايد قدري عميق­تر و دقيق­تر موضوع را بررسي نماييم. چرا كه فهم روابط عاشقانه، در فضاي تحليلي و گفتمان نقادي بعضاً دچار لغزش خواهد شد. در كل بايد در نظر داشت كه تفاوتي بين فرو افتادن در عشق و ادراك عاشقانه وجود دارد. فرو افتادن در اين حيطه همچو اتومبيلي است كه در يك سراشيبي پر از يخ و برف رو به دره و سقوطدر حركت است. در حالي كه ادراك عاشقانه، توانايي تفكر، تأمل، ادراك و هم­زيستي با زيبايي­ها را به فردمي‌دهد.

در كل اگر عشق را ترجمان بيداري و استحاله­ي فرد از يك وضع به وضع ديگر ببينيم، در آنصورت فرد عاشق نماد حقيقت زمانه­ي خويش خواهد بود و اين اصلي است كه عرفاي نامداري مثل مولانا به آن توجه داشتند. او عشق را صفتي الهي مي­داند كه ظرفيت خود را با شكستن مرزهاي مادي و خودي، دچار تغيير نموده و فراخي پذيرش را در خود ايجاد كند و از آن بهره­مند و همه وجودش واژگونه ­شود. عاشق حقيقي بسيار متحمل و شكيباست و بر لطف و قهر معشوق به يك اندازه عشق مي­ورزد. در كل مي­توان حقيقت و ماهيت اصيل عشق را شامل موارد زير دانست:      

«عشق همچو دريايي مي­ماند كه فقط مي­توان در آن غرق شد./ عشق انسان را به آزادي و رهايي از قيود ديگر دعوت مي­كند./ عشق، خصايل ناپسند را در انسان كم­رنگ مي­كند./ عشق دنيا را زير و زبر مي­كند.»

در واقع حكايت عشق حقيقي و عاشق واقعي اين است، به مرور از درون دچار تغيير دگرديسيمي ‌شود و او در نهايت همه وجود، تجلي دوست مي­شود. عاشق واقعي، هرگز انسان خام و نپخته­اي نيست كه بتوان با او وارد بازي­هاي نابرابر شد. او فردي ا‌ست متعهد به انسانيت و هر جا كه زوال نام انسان جريان دارد به پا مي­خيزد. در واقع فرد عاشق، موجودي عصيانگر است كه بر عليه پليدي­ها، نامردي­ها، بي‌عدالتي­ها و ... بر مي­خيزد. مولانا تحول عاشقانه را چنين تفسير مي­كند:

مرده بُدم زنده شدم، گريه بدم خنده شدم / دولت عشق آمد و من دولت پاينده شدم

حال ما در گورستان تاريكي­ها و تزاحمات بر گرد عشق­هاي فروخورده و كم­مايه دايره زده­ايم و مرگ خود را جشن مي­گيريم. اما در مورد حقيقت عشق، شبهه­ي ديگري مطرح است كه آيا اساس اين عشق سخن از نيستي عاشق و هستي معشوق در ميان است؟ به نظر مي­رسد اين نيز از بدفهمي ما نشأت مي­گيرد، چرا كه نيستي در عشق عين هستي و هستي عين نيستي است. لوراهاميلتون معتقد است: پوچ­گرايي و نهيليسم قرن بيستم، نشانه­ي بيماري روح بشر در اين دوران است. چرا كه او در وسوسه ميان عشق و تنفر به تنفر چسبيده و در تغيير زندگي، پاسخي در خور باقي ماندن به وي نمي­دهد. آزادي توأم با مسئوليت دغدغه اگزيستانسياليستي ا­ست كه بر روح و جان ما سايه افكنده. ما به تكرار رسيديم و نيچه هم بر اين موضوع صحه مي­گذارد كه زندگي ما به نوعي تكرار است كه مي­توان اين تكرار را فقط با نگاه زيباشناختي تحمل نمود. آيا اين نگاه را نمي­توان همان نگاه عاشقانه مولانا دانست، هر چند كه شايد در بطن حرف نيچه چنين تعبير و برداشتي وجود نداشته باشد.

لذا انسان مي­بايست بر بيهودگي­ها و پوچي­ها غلبه نمايد. اما چگونه مي­توان از مرز معنا عبور كرد و عاشقانه زيستن را با همه سختي­ها و فراز و فرودهايش تجربه كرد؟! آيا قدرت لگام بر بد فهمي­هاي بشري خواهد زد يا هنر زيستن به گونه عاشقانه اين نويد را مي­دهد؟ نيچه قدرت را مي­ستايد و آن را وظيفه انسان براي غلبه بر نهيليسيم مي­داند.