شهاب الدین / آیا می‌توانید بدون اینکه موسیقی خاصی مورد نظرتان باشد با آوای‌تان بداهه خوانی کنید؟ مسلما اغلب ما این موضوع را بسیار دور از دسترس می‌دانیم و زمانی که تصمیم می‌گیریم این خلاقیت را در خود محک بزنیم ناگهان متوجه می‌شویم که انگار هیچ ایده‌ای برای این بازی نداریم و در واقع اصلا نمی‌دانیم که از کجا و چطور باید شروع کنیم و اگر هم جسارتی به خرج بدهیم و بخوانیم، مانند یک غریبه مرتبا مسیر ملودی‌مان را گم می‌کنیم. یکی از تمرین‌های مفید و موثری که خوانندگان سنتی انجام می‌دهند و برایشان به صورت امری کاملا طبیعی درمی‌آید بداهه خوانی یک شعر بر روی ردیف‌ها و گوشه‌هاست. این امر زمانی تحقق پیدا می‌کند که فرد نسبت به درجات مد یا دستگاهی که اجرا می‌کند تبحر کامل داشته باشد. حالا همین امر را می‌توانیم در یک سطح ساده‌تر برای تقویت موسیقی‌مان انجام دهیم و آن بازی کردن با درجات مدهای ساده ایست که در اختیار داریم. همان طور که یادتان هست در بحث‌های پیشین نحوه‌ی ساختن ماژور را با هم بررسی کردیم و نسبت فواصل آن را ارائه دادیم. پرده، پرده، نیم پرده، پرده، پرده، پرده، نیم پرده. گام ماژور از هشت درجه تشکیل شده است. به عنوان مثال اگر دو ماژور را در نظر بگیریم درجه‌ی یک، درجه‌ی دو، درجه‌ی سه تا درجه‌ی هشت به ترتیب می‌شود: دو، ر، می، فا، سل، لا، سی، دو. قدم اول کوک خواندن این هشت درجه با آواست. به عنوان مثال آقایان با صدایی گرد و پر رنگ باید بتوانند این هشت درجه را به صورت رفت و برگشت با "مام" آواخوانی کنند و خانم‌ها هم باید بتوانند همین تمرین را با صدایی کاملا گرد و پررنگ با "مام" در سل ماژور به صورت رفت و برگشت آواخوانی نمایند. همان طور که گفتیم هشت درجه‌ی سل ماژور به ترتیب عبارت است از ( سل، لا، سی، دو، ر، می، فادیز، سل) حالا بیاییم به جای اسم نت‌ها آنها را از یک تا هشت شماره گذاری کنیم؛ برای آقایان یک تا هشت به ترتیب از دو تا دوی بعدی است و برای خانم‌ها از سل تا سل بعدی. بنابراین شماره چهار برای آقایان چه نتی می‌شود؟ بله! همان طور که حدس زدید می‌شود فا و شماره‌ی چهارم برای خانم‌ها چطور؟خیر! اشتباه گفتید در واقع نت دو است. حالا به این صورت بازی می‌کنیم از شماره‌ی هشت به سمت شماره یک آوا خوانی می‌کنیم در واقع آقایان می‌خوانند (دو، سی، لا، سل، فا، می، ر، دو) و خانم‌ها می‌خوانند (سل، فا دیز. می، ر، دو، سی، لا، سل) حالا بعد از اینکه چندین بار از بالا به پایین گام را با صدایی پررنگ و گرد با "مام" آواخوانی کردیم یک قانون برای خود وضع می‌کنیم. در مسیری که این هشت شماره را از بالا به پایین می‌خوانیم یکی از این شماره‌ها را به دلخواه انتخاب می‌کنیم و در آنجا متوقف می‌شویم و پایین‌تر نمی‌رویم و صدای‌مان را ممتد نگه می‌داریم؛ بعد از چند ثانیه‌ای موظف هستیم تا با به‌کارگیری از درک و گوش خودمان یک شماره، مخالف جهت به عقب برگردیم؛ به عنوان مثال در دو ماژور از هشت به سمت پنج می‌آییم و تصمیم می‌گیریم که روی پنج متوقف شویم، یعنی می‌خوانیم (دو، سی، لا، سل، فا ) حالا روی فا صدای‌مان را به صورت ممتد نگه می‌داریم، بعد از چند ثانیه باید یک نت به مخالف جهت برگردیم یعنی بازگردیم به نت "سل" در واقع خود را محک می‌زنیم که آیا می‌توانیم نت سل را زمانی که بر روی نت فا ایستاده‌ایم بشنویم و اجرا کنیم؟ این بازی را مرتبا روی هر درجه انجام دهید و به نت ما قبل آن در جهت عکس برگردید و برای مطمئن شدن از کوک‌تان آن الگو را سریعا برروی پیانو یا کیبرد اجرا کنید، ببینید که آیا آن را درست خوانده‌اید یا خیر؟ برای درک بهتر یک فایل تصویری ارائه می‌دهم.

فراموش نکنید برای هر تمرینی که در مورد آواخوانی انجام می‌دهید از اسم نت‌ها به عنوان دو، ر، می، فا سل، لا، سی، دو استفاده نکنید چون جای صدا و فرم شما هنوز در وضغیتی نیست که بتوانید با صامت‌ها و تنوع مصوت‌ها کارکنید؛ به همین دلیل بر خلاف کلاس‌های سولفژ هرگز از این اسامی‌ استفاده نکنید چون پوزیسیون آوازتان را به سادگی به هم می‌زند. بنابراین می‌بایست با هجاهایی که برای آواخوانی مناسب هستند کار کنید مانند (مام، موم، نا، نی، باب، گاگ، گوگ) که در این تمرین‌ها فعلا  با "مام" یا "باب" با صدایی کاملا گرد و پررنگ آواخوانی می‌کنیم و اولین قدم را برای بداهه خوانی آینده‌مان برمی‌داریم.