مهرداد ناظری/

هیچ چیز مثل آشپزخانه و تا این حد با سرعت در حال فروپاشی نیست. این مرکز حیات زندگی، در هزاره سوم با چالش‌های جدی مواجه شده است. در گذشته، آن قدر نقش آشپزخانه دارای اهمیت بود که در مرکز خانه‌ها  طراحی و در نظر گرفته می شد و با دیوارهای بلند از محیط بیرونی مسدود می‌شد تا زنان خانه‌دار، به طبخ غذاهای سحرآمیز بپردازند، اما به مرور آشپزخانه‌ها مدرن شدند و دیوارها برچیده شدند که نشان‌گر تغییر کارکرد اصلی آن بود. اول به این دلیل که دیگر امروز زنان، کمتر خانه‌دار هستند، و آنها نیز دوشادوش مردان در بازار کار سهم اقتصادی و مالی خود را طلب می‌کنند. لذا کمتر کسی پس از بازگشت به خانه، فرصت آشپزی دارد. دوم آن که با تغییر مفهوم زمان و افزایش تنوع کارهایی که شهروندان یک جامعه انجام می‌دهند، زمان طبخ غذا به حداقل ممکن رسیده است. هر چند فرهنگ فست‌فودی آمریکایی، به کمک و مدد جهان پرشتاب آمده است و حالا می‌شود یک قورمه‌سبزی یا فسنجان را در‌20دقیقه درست کرد، اما این عمل را دیگر شاید نتوان هنر آشپزی نام نهاد. بلکه نوعی عمل فنی و تکنیکال است که با یک دستورالعمل می‌شود، به یک غذای خوشمزه و مورد نظر همه رسید. در حقیقت تغییر فضای اجتماعی، باعث تغییر کارکرد اجزاء در کالبد خانه‌ها شده است. امروز آشپزخانه‌ها با استفاده از فن‌آوری مدرن، ظرفشویی، سینک، ماکروویو، یخچال، گاز و همه را به طور هنرمندانه‌ایی در خود جای داده حتی دیگر کسی نیازی به رفتن آشپزخانه و روشن کردن گاز ندارد، بلکه می‌شود از دور این کار را انجام داد. اما آن چه از لحاظ اجتماعی پدید آمده، تغییر مفهوم صمیمیت است. در خانه‌های سنتی فرایند تولید غذا طولانی، مبتنی بر همکاری زنان خانه‌دار بود و در ساعات مشخص همه اعضاء خانه به اجبار دور هم جمع می‌شدند تا در گپ‌‌وگفت خودمانی‌اشان هم غذا را با لذت میل کنند و هم از با هم بودن حظ کاملی ببرند. اما در دوره مدرن خانواده‌ها در زمان‌های غیرمشخص و ناهماهنگ به آشپزخانه می‌رسند، در حقیقت فردی شدن غذا خوردن، مفهوم صمیمیت را تغییر داده است و دیگر گردهمائی خانواده ها معنا ندارد. ضمن این که اگر هم برای صرف شام اعضاء دور یک میز جمع شوند، غذای فست‌فودی در‌20دقیقه آماده و آنها را به یکدیگر متصل می‌کنند. و این یعنی این که غذا بدون عقبه "آمادگی با عشق" تهیه می‌شود. مورفی دونوون در مقاله‌ای با عنوان The culture in kitchens می‌نویسد: چهار چیز خانواده مدرن را تهدید می‌کند: موبایل، ویدیو گیم، اینترنت و غذاهای بی‌خاصیت و تنقلات. در حقیقت این چهار آیتم جزو اساسی‌ترین ابزارهای زندگی امروز است، لذا درست که این عناصر، تضعیف‌کننده زندگی اجتماعی‌ست، اما مهم‌ترین و کاراترین ابزارهای مورد نیاز بشر امروز نیز هست. در واقع ما امروز در آشپزخانه‌هایی که دیگر وجود خارجی ندارند، صمیمیت و تعامل هم را از دست داده‌ایم، هر چند که بشر ورود به نوع جدیدی از روابط کرده است، اما برای پاسخ به استرس‌ها، خستگی‌ها و ملالت‌های روحی و روانی نمی‌توان از با هم نبودن اعضای خانواده، به راحتی عبور کرد. این صمیمیت در پیچ تاریخی معنایش به شدت در حال دگردیسی و فروپاشی است. امروز آشپزخانه‌ها اُپن شده‌اند، و تلویزیون به جای فرد در آن سخن می‌گوید. تا تلویزیون را روشن می‌کنی، فردی را می‌بینی که در حال یاد دادن هنر آشپزی است. زنان و مردان در حالی که ذهنشان جای دیگری ست، به دستور طبخ غذا گوش می‌هند، بدون آن که قرار باشد این غذا روی میزشان قرار گیرد. گویا پایان عصر آشپزخانه فرا رسیده است.