گردشگری بودایی به دلایل خاص آیینی یکی از پردرآمدترین گردشگری‌های مذهبی در جهان است. البته انحصار این درآمد‌ها بیشتر در اختیار هند بوده است اما در دهه گذشته چین و نپال با همکاری با یکدیگر سعی داشتند تا این انحصار را از چنگ هند خارج کنند مقامات دولت محلی در ایالت "اوتار‌پرادش" هند با اختصاص اعتبارات مالی ویژه قصد دارند با ایجاد حلقه‌های بودایی وحفاظت از یادمان‌های مذهب بودا همچنان یکه تاز توریسم بودایی دربرابر چین و نپال باشد. این امکانات شامل ایجاد مراکز اطلاع رسانی، موزه ،تسهیلات توریستی، تئاترهای روباز، محوطه‌سازی و ایجاد چشم‌اندازهای سبز همراه با انواع مجسمه‌ها و تسهیلات دیگراست. همچنین شامل ایجاد یک پارک موضوعی بودایی با هزینه‌ای بالغ بر 16هزار روپیه است. این اقدامات درحالی صورت می‌گیرد که پیش از این نیز کشور چین درهمکاری با نپال، اعلام کرده بود که با هدف توسعه توریسم بودایی، پروژه ایجاد مرکز جهانی توریسم مذهبی بودیسم را درزادگاه بودا به اجرا درآورده است. این سایت یک اثر ثبت شده در فهرست میراث جهانی از سوی کشور نپال است و طرح مورد نظر با کمک 3 میلیارد دلاری چین و دیگر کشورهای منطقه به مناسبت سالروز تولد بودا، به اجرا در آمد اما زلزله به این طرح‌ها مجال بروز نداد.

5 مرکز بزرگ جلب توریسم بودایی

پنج مقصد مهم آئين بودايي است که به دليل قدمت و سابقه تاريخي خود، محل بازديد عده‌ زيادي از گردشگران قرار گرفته‌اند.

1-هند و نپال:

اگر چه در حقيقت مرزهاي امروزي دو کشور هند و نپال محل تولد بودا را در کشور کوچک نپال و در زير پاي رشته کوه‌هاي هيماليا قرار داده اما هند زادگاه سيدارتا گوتاما، شاهزاده‌اي است که بعدها بودا شد. بودا بعدها يکي از مهمترين مذاهب هند و شرق آسيا شد. اگر چه با فراگير شدن اين مذهب در ديگر نقاط آسيا، به مذهبي اقليت در هند تبديل شد اما هنوز هم مناطق بسياري در هند و نپال وجود دارند که از اهميت بالايي در مذهب بودا برخوردارند. براساس آموزه‌هاي بودا، وي پيش از مرگ، از پيروان خود خواست تا در چهار منطقه که از اهميت بالايي در زندگي او برخوردار بودند به زيارت بپردازند. اين چهار منطقه عبارتند از: لامبيني یا لومبینی ، زادگاه بودا که در نزديکي مرز هند و نپال قرار دارد. اورو ولا، که آن‌را بود گايا مي‌نامند و در ايالت بيهار هند قرار دارد. اين مکان محل روشنگري بودا بوده است؛ سارنات، در ايالت اوتار پرداش هند، که محل اولين موعظه بودا بوده است و کوشاواتي که در ايالت اوتار پرداش قرار داشته و آن‌را کوشيناگار نيز مي‌نامند، که محل زندگي وي در اواخر حيات تا زمان مرگ بوده است. اگر چه همه اين مناطق پس از فروپاشي مذهب بودائيسم در هند ويران شدند، اما به تازگي بازسازي شده و محل رفت و آمد گردشگران قرار گرفته‌اند. منطقه بودا گايا، که محل مشاهدات عرفاني بودا بوده امروزه داراي معابد بودايي و مراکز مديتيشن و همچنين موزه‌هايي از آيين بودايي و هندو است. از ديگر آثار موجود در اين منطقه مي‌توان به جايگاه سنگي بودا و همچنين معبدي متعلق به بودا در قرن هفتم ميلادي اشاره کرد.

2-سر‌يلانکا:

يکي از مناطقي که پس از فروکش کردن شعله‌هاي مذهب بودا در هند به يکي از جايگاه‌هاي اصلي آن تبديل و سابقه‌اي دو هزار ساله در ترويج آن دارد منطقه سيلان است که امروزه آن را کشور سريلانکا مي‌نامند. کشوري که امروزه نيز 70درصد از جمعيت آن اين مذهب را دارا هستند. منطقه‌اي به نام آنورادهاپورا، در ناحيه شمالي سر‌يلانکا که زماني پايتخت اين کشور بوده، از جمله مراکز مهمي محسوب مي‌شود که به عنوان مقصد گردشگري علاقه‌مندان به تاريخ بودا شناخته مي‌شود.

3-چين و تبت:

برخي مورخان بر اين باورند که مذهب بودا در حدود قرن سوم پيش از ميلاد وارد چين شده است در حالي که گروه ديگر از مورخان زمان و تاريخ ديگري را اعلام کرده‌اند. در قرن پنجم ميلادي و در زماني که کشور چين از قلع و قمع بودايي‌ها در اضطراب به سر مي‌برد، امپراتور سلسله وي اول دستور به ساخت آرامگاه‌هايي غاري در شهر يان کانگ استان شانکسي و شهر لونگ من استان هونان داد. پس از آن در يک دوره 10ساله مجسمه‌هايي غول‌پيکر و بسيار ظريف از بودا در مناطقي بيرون از ديواره‌اي صخره‌اي ساخته شدند. مجسمه‌هاي بودا در شهر يان‌کانگ استان شانکسي از نظر طراحي و ساخت شباهت بسيار زياد به مجسمه‌هاي بوداي هند دارد. مجسمه‌هاي شهر لونگ‌من استان هونان نيز با الهام از مجسمه‌سازي سنتي چيني خلق شده و برخي از صنايع‌ هنري برتر سلسله امپراتوري وي در ساخت آن‌ها به کار رفته است. در اين بين، تبت که جزيي خود مختار از خاک چين به شمار مي‌رود، نمونه‌اي استثنا است که نشان مي‌دهد، مذهب بودا، دين رسمي چين امروز بوده و متعلق به گذشته نيست. کاخ دالايي لاما، رهبر بودايي‌هاي جهان که در شهر لهاسا قرار دارد، نيز به عنوان موزه در معرض ديد عموم قرار گرفته است. امروزه قسمت اعظمي از اين کاخ قرن هفدهم و آثار و مجموعه‌هاي داخل آن به صورت کاملي محافظت مي‌شوند.

4-ژاپن:

اگر چه، در ابتداي ورود آئين بودا به ژاپن، مردم آگاهي محدودي از آن داشتند اما رفته‌رفته اين آئين جنبه‌‌اي ريشه‌اي در مذهب و سنن مردم گرفت و از قرن ششم به بعد به اصلي‌ترين دين اين کشور تبديل شد. امروزه نزديک به 70درصد از جمعيت ژاپن آئين بودا دارند اگر چه در دهه‌هاي اخير اکثر جمعيت اين کشور به بي‌ديني برگشته‌اند. نارا،‌ پايتخت قرن هشتم ژاپن،‌ از مهم‌ترين مراکز بودايي اين کشور محسوب مي‌شود که سالانه بازديد کنندگان بي‌شماري نيز از آن ديدن مي‌کنند. پارک نارا کوئن که در مرکز شهر قرار دارد از اهميت تاريخي بسيار زيادي برخوردار است. علاوه بر معبدي به نام توداي جي و مجسمه غول‌پيکر برنزي بوداي آن، ديگر معابر و آرامگاه‌ها، پاگوداها و باغ‌هاي زيباي ديگري نيز وجود دارند که در کنار صدها گوزني که به صورت آزادند در اطراف اين شهر پرسه مي‌زنند از جاذبه‌هاي ديدني شهر محسوب مي‌شوند.

5-کامبوج:

کشورهاي جنوب شرق آسيا، اول‌بار توسط تاجران هندي با مذهب بودايي آشنا شدند که کامبوج يکي از آن‌ها به شمار مي‌رود. در اين بخش از جهان، آئين بودا اگر چه با مذاهب ديگري همچون هندوئيسم و عقايد بومي ساکنان منطقه آميخته شد اما به مذهب غالب مردم کامبوج درآمد. امروزه 95درصد از جمعيت کامبوج را بودائيان تشکيل مي‌دهند. منطقه آنکور که تجلي‌گاه دو معبد معروف کامبوج به نام‌هاي مجموعه معابر آنکور وات و آنکور تام است از مناطق زيارتي و سياحتي در اين کشور محسوب شده که اولين مجموعه توسط حاکم خمر هندو ومجموعه بعدي به دستور حاکم خمر بودا بنا شده‌اند. هر دوي اين معابد شامل پيکرنگاري‌هايي از آئين هندو و بودا بوده و از مهم‌ترين مناطق ديدني جنوب شرق آسيا محسوب مي‌شوند. تصويري از آنکور وات حتي روي پرچم کامبوج نيز ديده مي‌شود. معبد آنکور تام نيز که الگويي از دنياي بودا را به تصوير مي‌کشد در قرن 12 ميلادي بنا شده و دور تا دور آن خندقي عميق و بزرگ محصور شده است. سيستم‌هاي به کار رفته در شبکه‌هاي آبرساني آن، در زمان خود از شاهکارهاي مهندسي محسوب مي‌شده است

زلزله آسیب به گردشگری نپال

زلزله شنبه هفته گذشته آسیب جدی ای به برخی از مناطق مهم گردشگری بودایی نپال وارد کرد و این کشور را از گردشگر خالی کرد. وروردی گردشگری مناطق بودایی نپال پیش از زلزله بیش از یک میلیون نفر بوده است. براساس گزارش هیات جهانی سفر و گردشگری، 8 درصد از درآمد ناخالص داخلی نپال از محل گردشگری تامین می‌شود. این رقم در سال 2013 به 29/ 19 میلیارد دلار رسیده بود. گردشگری یک منبع درآمد عمده برای ملتی است که عموما به‌کار کشاورزی مشغول هستند و یکی از فقیرترین کشورهای جهان محسوب می‌شوند. گردشگران سراسر دنیا، به‌خصوص هند و چین، گروه، گروه راهی معابد بودایی و هندویی و خانه‌های کوهستانی سرزمین نپال می‌شوند و برای کوهنوردان حرفه‌ای هم چالش فتح اورست بسیار جذاب است. صنعت گردشگری در کشور نپال فرصت کسب درآمد و تامین زندگی بهتر را برای گروه‌های کم درآمد محلی فراهم می‌کند. طبق بررسی‌های انجام شده توسط موسسات مطالعات اشتغال توریسم در سال ۲۰۱۴ که برای نخستین بار درباره کشور نپال صورت گرفت، روشن شد که مجموعا حدود یک میلیون گردشگر به این کشور وارد شده‌اند که به تولید اشتغال برای 250 هزار نفر منجر شده است. نرخ اشتغال در بخش گردشگری نپال حاکی از آن است که از هر ۴ گردشگر ورودی به این کشور در یک دوره یکساله یک شغل ایجاد می‌شود. اما زلزله گردشگری نپال  را درست در فصل اوج سفر به این کشور، دچار آسیب‌های جدی کرده است.  با توجه به درخواست‌های مکرر برخی مسافران برای بازگرداندن پول‌هایی که از قبل درقبال خرید خدمات مسافرتی پرداخت شده ونیز انصراف مسافران از سفر، موج نگرانی موسسات تورگردانی نپال را از وضعیت این صنعت در اوج فصل گردشگری این کشور فرا گرفت. به گزارش رویترز پس از بروز زلزله مخرب نپال سایه‌ای از ترس و نگرانی بر سر صاحبان کسب و کار وابسته به گردشگری دراین کشور سایه افکنده است چرا که بسیاری از تورگردان‌ها نگرانند که مردم از برنامه سفر به نپال منصرف شده و برخی حتی خواستار باز پرداخت هزینه‌های سفر شوند. این درحالی است که طبق همین گزارش موسسات تورگردانی و هتل‌های نپال به هیچ وجه توان چنین کاری را ندارند. این در حالی است که برخی از مسافران به ویژه به مقصدهای مشهور نپال همانند کاتماندو از هم اکنون برنامه سفرخود را به مقصدهای مشابه تغییر داده‌اند. درشرایطی که مشتریان خواستار بازگرداندن هزینه‌های پرداخت شده خود هستند هتل داران و آژانس‌های مسافرتی نپال اعلام کرده‌اند که به هیچ وجه قادر به باز پرداخت این پول‌ها نیست. همچنین درشرایطی که برخی مسافران در کاتماندور سرگردان و بلاتکلیف مانده‌اند، شرکت‌های خدمات هوایی نیز اعلام کرده‌اند که هزینه‌های پرداخت شده مسافران به طور کامل باز گردانده نخواهد شد. طبق همین گزارش موسسات تورگردانی از هم اکنون با زیان مالی هنگفتی مواجه شده‌اند و نگران وضعیت مسافران و گروه‌های گردشگری هستند که از قبل برای ماه آگوست ثبت نام کرده بودند.