اسداله ناظری/

اقیانوس‌ها- غیر از خاک و سطح زمین که جولانگاه انسان است، اقیانوسه یعنی پهنه‌ی وسیع آب شوری که قریب‌71درصد سطح زمین را می‌پوشاند. از نظر تامین مواد غذایی انسان‌ها و کمک فراوانی که به ارتباط سکنه‌ی پنج قاره انجام می‌دهد قابل توجه و شایان مطالعه است: «آب در نیمکره‌ی شمالی‌61درصد سطح زمین و در نیمکره جنوبی‌81درصد آن را فرا گرفته است». این پهنه را معمولا به 5 قسمت تقسیم می‌کنند و هر یک را نیز اقیانوس نامند. اقیانوس اطلس، اقیانوس کبیر، اقیانوس هند، اقیانوس منجمد شمالی و اقیانوس منجمدجنوبی. این تقسیم‌بندی تا حدی مبتنی بر مرزهای طبیعی (مانند قاره‌ها و رشته‌های جزایر) و تا حدی دلخواه است....پستی و بلندی کف اقیانوس‌ها از سه جهت اهمیت دارد: مرزهای زیرین پهنه‌ی آب را تشکیل می‌دهد، ارتفاعات مانع جریان و مبادله آب است و در توزیع موجودات زنده موثر است. ارتفاعات بیش از هزار متر و اعماق متجاوز از شش هزار متر فقط جزء کوچکی از زمین را تشکیل می‌دهند. ارتفاع متوسط خشکی‌ها‌840متر و عمق متوسط دریاها‌3800متر است، بزرگترین عمق که تاکنون شناخته شده حدود‌900/10متر است. اقیانوس‌ها حرارت را در خود نگاه می‌دارند، جریان‌های دریایی و بادها آن را توزیع می‌کنند. پایین‌ترین حد «دمای» اقیانوس‌2درجه صدبخشی و بالاترین مقدار آن در اقیانوس باز ظاهراً حدود 30درجه است. از لحاظ تغییر «دما» برحسب عمق، اقیانوس را می‌توان به سه لایه تقسیم کرد:1- لایه‌ی سطحی که ضخامتش از صفر تا چند صدمتر تغییر می‌کند، و در آن دما یکنواخت است. 2- لایه‌ای که در آن دما به سرعت با ازدیاد عمق تنزل می‌کند. 3- بقیه‌ی آب اقیانوس که در آن دما به کندی تنزل می‌کند. ولی این طبقه‌بندی را استثنای‌ها بسیار هست و عوامل گوناگون سبب تغییر آن می‌شود. شوری آب اقیانوس به سبب تبخیر یا یخ زدن زیاد می‌شود و برعکس باران آب رودخانه‌ها ذوب شدن یخ شوری آب را پایین می‌برند. شوری متوسط آب اقیانوس‌ها را 35 در هزار محسوب می‌دارند. شوری سطحی آب زیاد و در عمق هزار متر به حداقل می‌رسد و بعد تدریجا تا قعر اقیانوس زیاد می‌شود. جرم مخصوص آب دریا تابع میزان شوری دما و به طور متوسط حدود 026/1است. توزیع موجودات زنده‌ی دریایی بر حسب دما، شوری، فشار و نور متغیر است.