تهران  کلانشهر 8 میلیونی   است که گمان می‌رود سنگ انداز تاریخش به 250 سال بیشتر نرسد؛ زمانی که پادشاه قاجار این شهر را به پایتختی برگزید. اما تهران پیش از آن نیز در اسناد تاریخی به عنوان مکانی خوش آب و هوا در دوران‌های مختلف اهمیت اندکی در سایه شهر ری و شهر قزوین داشته است. تا پیش از کشف تمدّن قیطریّه و همچنین کشف آثاری در تپّه‌های عبّاس‌آباد، گمان می‌رفت پیشینه تاریخی این شهر به همان آثار یافت‌شده در حوالی شهر ری محدود می‌شود، ولی اکتشافات باستان‌شناسی در تپّه‌های عبّاس‌آباد، بوستان پنجم خیابان پاسداران و درّوس، نشان داد تمام آبادی‌های ناحیه تاریخی قصران، دوره‌ای درخشان از استقرار اقوام کهن و خلّاقیّت‌های فرهنگی را پشت سر گذارده‌اند.

مسافر چشمعه علی یا بچه خیابان مولوی؟

چندی پیش کشف یک اسکلت تاریخ سکونت در شهر تهران را متحول کرد اسکلتی که در حفاری فاضلاب منطقه مولوی پیدا شد. سرپرست گروه باستان شناسی پروژه پژوهش باستان شناسی در جنوب بازار تهران گفت: کاوش‌های باستان شناسی در حفاری‌های فاضلاب خیابان مولوی تهران منجر به شناسایی اسکلتی متعلق به هزاره پنجم پیش از میلاد شد. محمد اسماعیل اسماعیلی جلودار گفت: این کشفِ منحصربه فرد سابقه سکونت در محدوده شهری تهران را تا هفت هزارسال به عقب می‌برد. به گزارش روابط عمومی‌ پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، او گفت: تاکنون قدیمی‌ترین بقایای باستانی شناسایی شده در شهر تهران به تپه‌های قیطریه و حدود سه هزار سال پیش اختصاص داشت. این کاوش که در خیابان مولوی حدفاصل میدان‌های محمدیه تا قیام انجام شد همچنین به کشف آثار متنوع و پرشمار زیرسطحی زیادی انجامید. او گفت: آثار به دست آمده از این کاوش شامل قطعات فراوان سفال‌های ساده و لعابدار از دوره‌های صفوی و قاجار، مصالح آجری و سنگی و تزئینات کاشی کاری، اشیا استخوانی و تکه ظرف‌های شیشه‌ای است.

تایید اصالت اسکلت و تاریخی که تا هفت هزار سال به عقب برده شد

خبر کشف این اسکلت اتفاقی خاص در باستان شناسی تهران محسوب می‌شود. به گزارش روابط عمومی‌ پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، میرعابدین کابلی باستان شناس پیشکسوت نظر کاوشگران «مسافر چشمه علی» را اصطلاحی برای تداعی برخی ویژگی‌های «ارتباطی» و «مبادلاتی» بین تپه چشمه علی و مکان تازه کشف شده در جنوب خیابان مولوی دانست و نه نامی‌خاص برای فرد تدفین شده یا تعیین هویت او. وی گفت: سازه حرارت دیده در بالای محل دفن اسکلت نشان از آن دارد که این منطقه به طور یقین سکونتگاهی بوده که در آنجا زندگی جریان داشته و پخت و پز انجام می‌شده است. کابلی با اشاره به اینکه این اسکلت بنابر شواهد، متعلق به زمانی است که مردگان را در کف اطاق‌ها دفن می‌کردند، گفت: در جایی که تکه‌های استخوان و سازه حرارتی وجود دارد به طور یقین سکونت وجود داشته است. او گفت: در حال حاضر گروه کاوش فقط یک گور را پیدا کرده است و در صورتی که حفاری‌ها ادامه یابد شاید بقایای معماری و گورهای دیگری هم آشکار شود. کابلی با اشاره به فاصله 7 کیلومتری مکان کشف این اسکلت با تپه چشمه علی به خط مستقیم، اظهار داشت به طور حتم در اطراف تپه چشمه علی محوطه‌ها و روستاهایی وجود داشته و هیچ بعید نیست محل مورد بحث از جمله چنین سکونتگاه‌هایی بوده است. این باستان شناسِ با سابقه تاکید کرد که با شواهد موجود می‌توان به این نتیجه رسید که قدمت سکونت در محدوده‌ای که امروزه به تهران موسوم است به هفت هزار سال می‌رسد.

خسرو پوربخشنده باستان شناس با سابقه در میراث فرهنگی تهران نیز با اشاره به آثار باستانی نویافته در جنوب خیابان مولوی و به ویژه بازار تهران به خبرگزاری میراث فرهنگی گفت: تا به حال نمونه‌ای همچون اسکلت تازه کشف شده در این منطقه شناسایی نشده است و این کشفی منحصر به فرد است. او همچنین گفت: شواهد نشان می‌دهد که به طور یقین تدفین طبق آیین و رسوم خاصی انجام شده که شواهد آن را از دوران پیش ازتاریخ شمال مرکز فلات ایران سراغ داریم. به گفته پوربخشنده برای اظهار نظر در مورد اینکه تدفین کشف شده گوری تک بوده و یا به قسمتی از مجموعه تدفین‌های هزارة پنجم پیش ازمیلاد تعلق دارد، کمی‌زود است زیرا برای اثبات آن به ادامه کاوش‌ها و دستیابی به آثار بیشتر نیازمندیم.